Cmentarz Brętowski
Cmentarz katolicki zlokalizowany przy ul. Słowackiego 80, w Gdańsku-Wrzeszczu. Powierzchnia 2,5 ha .Założony w 1904 roku, rozbudowany w 1920 roku. W 1921 roku zbudowano w obrębie cmentarza neogotycką kaplicę cmentarną z czerwonej cegły (rozebrana w 1987 roku po wybudowaniu nowego kościoła).
Do 1921 roku administrowany był przez Parafię Rzymskokatolicką p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdańsku-Wrzeszczu.
Częściowa likwidacja cmentarza około 1940 roku. Ostatnie pochówki z 1947 roku. Cmentarz zamknięty w 1956 roku. W części północnej cmentarza po likwidacji starych grobów budowa od 1979 roku nowego kościoła. Na terenie cmentarza zachowało się kilkadziesiąt nagrobków sprzed 1945 roku . Przy głównej alei grób proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej Najświętszego Serca Pana Jezusa – zm. 14.07.1944 roku księdza szambelana papieskiego Waltera Wienke oraz groby proboszczów brętowskich i innych księży m.in. ks. Scherlego.
Administrator cmentarza: Parafia Rzymskokatolicka p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy Gdańsk ul. Słowackiego 79, tel. (58) 34-24-847.
Cmentarz krematoryjny wraz z krematorium
Cmentarz krematoryjny w Gdańsku, założony został w 1914 roku, w związku z budową krematorium miejskiego. Jako lokalizacje wybrano teren o pow.1,75 ha, położony po południowej stronie ul. St. Michaels Weg (obecna ul. Traugutta 45) w Gdańsku-Wrzeszczu.
Kompleks cmentarno-krematoryjny obejmował cmentarz założony na planie trójkąta z centralną aleją lipową i odchodzącą od niej prostopadłą aleją dzielącą go na 4 kwatery grzebalne. Od strony ulicy, za kutym ogrodzeniem cmentarnym, znajdował się szpaler z tui, zaś od granicy południowej cięty szpaler lipowy. Po zachodniej stronie cmentarza usytuowany został Dom Pogrzebowy – zespół budynków krematorium miejskiego, składający się z kaplicy, właściwego krematorium, kostnicy oraz budynków gospodarczego i mieszkalnego dla obsługi. Do kaplicy poprowadzono wygodne dojście schodami od ulicy, a powyżej wzdłuż północnej granicy, usytuowano wjazd gospodarczy. Powstanie krematorium w Gdańsku, było uwieńczeniem 16 letnich starań działającego od 1898 roku Gdańskiego Towarzystwa Kremacyjnego z siedzibą przy Targu Siennym.
W czasach nowożytnych, na terenach Europy gdzie rozpowszechniło się chrześcijaństwo, grzebanie zmarłych dokonywane było poprzez umieszczenie zwłok w trumnie lub całunie i złożenie ich do grobu ziemnego, niszy lub grobowca.
Ten sposób grzebania zmarłych nabrał cech trwałej tradycji, a podejmowane od XVIII wieku, m.in. w Prusach, inicjatywy dopuszczenia możliwości pochówków zmarłych również poprzez kremację napotykały na zdecydowany sprzeciw zarówno władz kościelnych wszystkich wyznań religijnych jak i władz świeckich.
Z biegiem czasu pod wpływem argumentów sanitarnych i ekonomicznych, zaczęło zmieniać się stanowisko władz cywilnych i poszczególnych kościołów w tej kwestii, w kolejnych krajach europejskich.
Konsekwencją zmiany poglądów na kremację zmarłych, jako alternatywy pochówków ziemnych, było otwarcie w 1876 w Mediolanie we Włoszech, pierwszego krematorium w Europie. Wkrótce powstały kolejne krematoria w Prusach, w 1878 roku w Gotha i w 1891 roku w Heidelbergu.
O stworzenie możliwości kremacji zmarłych z Gdańska i okolic starało się ww. Towarzystwo Kremacyjne. Działania te zaowocowały budową w mieście krematorium, jako 33 na świecie i pierwszego w obecnych granicach Polski.
Oficjalne oddanie do użytku krematorium wraz z cmentarzem krematoryjnym nastąpiło 26.10.1914 roku, po rozpoczęciu I Wojny Światowej, a pierwsza kremacja wykonana została 30.10.1914 roku.
Po ustanowieniu w 1919 roku Traktatem Wersalskim Wolnego Miasta Gdańska krematorium podlegało władzom miejskim, zaś Towarzystwo Krematoryjne kontynuowało dalej swoją działalność. W kolejnych latach, szybko wzrastała ilość dokonywanych tam kremacji. W 1914 roku było ich 16, w 1920 roku 165, zaś w roku 1927 już 614. W końcu 1936 roku średnio miesięcznie wykonywano 70 kremacji.
Tak duża liczba kremacji spowodowała szybkie zapełnienie grobami urnowym cmentarza krematoryjnego. Dalsze pochówki urnowe wykonywane były powyżej tego cmentarza, na historycznej Górze Szubieniczej zwanej również Górą Hyclową – gdzie dawniej stała szubienica miejska i wykonywane były publicznie wyroki śmierci na pospolitych przestępcach.
Cmentarz krematoryjny w starych granicach został zlikwidowany w końcu lat 60. tych ubiegłego wieku i zagospodarowany jako park miejski im. R. Traugutta. Nowsza , górna część cmentarza, o pow. 0,75 ha , z pochówkami krematoryjnymi z lat 1932–1944, przez przypadek nie uległa likwidacji. Zdewastowana i zapuszczona dotrwała do czasów obecnych. W latach 2007–2008 została wstępnie uporządkowana staraniem służb komunalnych i młodzieży szkolnej z Gimnazjum nr 29 w Gdańsku. Zachowało się tam jeszcze ponad sto skromnych nagrobków wykonanych głównie ze sztucznego kamienia. Napisy na nagrobkach mają wyraźnie świecki charakter. Z nazwisk pochowanych można zorientować się, iż byli to zmarli nie tylko pochodzenia niemieckiego, ale również i polskiego. Na jednym z zachowanych nagrobków widnieje znamienny napis w języku polskim „Życie jest ciężkim snem, mara jest krwawa”.
Cmentarz ewangelicki w Ujeścisku
Cmentarz zlokalizowany przy zbiegu ulic Warszawskiej i Cedrowej w Gdańsku-Ujeścisku. Pierwotnie zajmował powierzchnię 1,20 ha, becnie 0,43 ha. Założony został na potrzeby gminy ewangelickiej Ujeściska (Wonnenberg) w połowie XVII wieku w pobliżu kościoła parafialnego z 1648 roku. Na cmentarzu tym pochowanych było ok. 1000 zmarłych. Znajdował się tam grób podpułkownika Antoniego Parysa, który zginął 15.05.1807 roku od kuli karabinowej na Stogach, w walkach w rejonie Wisłoujścia w czasie Kampanii Napoleońskiej. Najnowsze nagrobki pochodziły z 1942 roku. Od 1972 roku cmentarz znalazł się w granicach miasta Gdańska.
Obecnie teren pocmentarny z zachowanymi pojedynczymi drzewami wyznaczającymi ślad dawnej alei lipowej oraz fundamentami kaplicy cmentarnej i resztkami podstaw 15 nagrobków ze sztucznego kamienia. Wstępnie uporządkowany w latach 2007–2008 staraniem Gminy Miasta Gdańska z samosiewów i zanieczyszczeń.
|
