Fot. Karol Stańczak
Cmentarz zlokalizowany jest w odległości 100 m od zakończenia ul. Majora Henryka Sucharskiego. Zajmuje powierzchnię 0,15 ha w tym mogiła zbiorowa 22 m2.
Cmentarz Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte powstał w miejscu zniszczonej 2.09.1939 roku przez nalot bombowców nurkowych wartowni Nr 5 Wojskowej Składnicy Tranzytowej. W ruinach tej wartowni we wrześniu 1939 roku odnaleziono ciała 2 polskich żołnierzy oraz pochowano w zbiorowej mogile część żołnierzy polskich poległych przy obronie Westerplatte w dniach od 1 do 7.09.1939 roku.
Jako datę powstania cmentarza przyjmuje się wrzesień 1946 roku, kiedy dzięki staraniom zastępcy dowódcy Westerplatte kpt. Franciszka Dąbrowskiego został odsłonięty na terenie Westerplatte, w miejscu zniszczonej wartowni Nr 5, nagrobek ku czci poległych tu żołnierzy, z wyrytym napisem „Tu spoczywają Bohaterscy Obrońcy Westerplatte polegli we wrześniu 1939 r. Kawalerowie Krzyża Virtuti Militari” i z wymienionymi poniżej 15 nazwiskami poległych żołnierzy.
Pierwotny wystrój zbiorowej mogiły żołnierskiej stanowił umieszczony centralnie dużych rozmiarów metalowy Krzyż Orderu Virtuti Militari oraz stojący za nim betonowy krzyż. Krzyż ten został usunięty z mogiły latem 1962 roku podczas prac związanych z nadaniem jej nowego wystroju, którego głównym elementem stał się stojący bezpośrednio za mogiłą pomnik czołg T-34/76 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte.
Jesienią 1961 roku podjęte zostały przez Wydział Historyczny Marynarki Wojennej, Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Gdańsku, Zarząd Okręgu ZBoWiD w Gdańsku oraz WRN w Gdańsku działania mające na celu wypracowanie założeń do koncepcji docelowego zagospodarowania Westerplatte z uwzględnieniem koniecznego poszerzenia kanału portowego i budowy nowego nabrzeża.
Odnalezione 25.07.1963 roku na terenie budowy nowego Nabrzeża Obrońców Westerplatte szczątki kpr. A. Kowalczyka zostały pierwotnie pochowane na Cmentarzu Zaspa jako NN pod Nr 10170, z ręcznym dopiskiem „Kpr. Kowalczyk poległy na Westerplatte w 39 r.”
Konkurs na opracowanie architektoniczno-urbanistyczne oraz plastyczne terenu Westerplatte został rozstrzygnięty 30 listopada 1963 roku. Wybrana została koncepcja zagospodarowania autorstwa zespołu z Gdańska, w składzie: doc. Adam Haupt, art. rzeźbiarz Franciszek Duszenko i Henryk Kitowski.
W dniu 1.09.1964 roku w 25 rocznicę wybuchu II Wojny Światowej odbyły się na Westerplatte, przy mogile jej obrońców, uroczystości rocznicowe z udziałem żyjących Westerplatczyków.
Rozpoczęte w 1963 roku prace związane z nowym zagospodarowaniem i uporządkowaniem terenu Westerplatte, w tym mogiły zbiorowej żołnierzy WP, zostały zakończone w 1966 roku ogólnopaństwową uroczystością w dniu 9 października związaną z odsłonięciem pomnika Bohaterów Westerplatte i udostępnieniem dla ludności w nowej formie architektoniczno-plastycznej całości terenu Westerplatte.
W 1971 roku, po ekshumacji z cmentarza w Casamassima koło Bari zostały sprowadzone do Polski prochy mjr. Sucharskiego, które następnie zostały uroczyście złożone 1 września 1971 roku w mogile żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte, w grobie niszy nad którym umieszczono nagrobek-sarkofag z mosiądzu ze zwieńczeniem w postaci orła. Sarkofag ten aktualnie znajduje się w kościele p.w. św. Jadwigi w Gdańsku-Nowym Porcie.
W dniu 1 września 1989 roku, w 50 rocznicę wybuchu II Wojny Światowej odbyły się na terenie Westerplatte, uroczystości rocznicowe z udziałem Prezydenta i Premiera Polski. Uroczystego poświęcenia krzyża, który wrócił na swoje pierwotne miejsce i mogił żołnierzy poległych w czasie walk w obronie Westerplatte dokonał ks. biskup Tadeusz Gocłowski.
W dniu 1 września 1992 roku w czasie uroczystości rocznicowych zostały złożone w mogile zbiorowej, w określonym miejscu, szczątki poległego obrońcy Westerplatte kpr. Andrzeja Kowalczyka, ekshumowane z Cmentarza Centralnego w Gdańsku.
Indywidualny wystrój mogiły zbiorowej żołnierzy Wojska Polskiego zaprojektowany i zrealizowany przez prof. Franciszka Duszenkę tworzy 15 granitowych krzyży ze stylizowanymi tabliczkami w kształcie nieśmiertelników i znicza (pierwotnie wykonanych z brązu, odtworzonych po utracie w 1998 r. i 2008 r. z mas plastycznych) i większy granitowy krzyż z emblematem orła i napisem „Bóg Honor Ojczyzna”, przy którym zlokalizowany jest grób mjr Sucharskiego.
Poniżej podano nazwiska poległych i zmarłych z ran żołnierzy WP, obrońców Westerplatte, z których niektórzy pochowani są na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte. Listę podano w oparciu o zweryfikowane dane, przekazane 24.07.2008 roku przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska.
1. Jan Czywil – Strzelec zmarł 7 IX 1939 r. w szpitalu w Gdańsku od ran odniesionych na Westerplatte
2. Jan Gębura – Kapral, poległ 2 IX 1939 r. na Westerplatte
3. Władysław Jakubiak – Strzelec, poległ 2 IX 1939 r. na Westerplatte
4. Konstanty Jezierski – Strzelec, poległ 1 IX 1939 r. na Westerplatte
5. Józef Kita – Strzelec, poległ 2 IX 1939 r. na Westerplatte.
6. Andrzej Kowalczyk, poległ 2 IX 1939r. na Westerplatte
7. Mieczysław Krzak, poległ 2 IX 1939 roku na Westerplatte
8. Wojciech Najsarek – Starszy sierżant rezerwy, poległ 1 IX 1939 r. na Westerplatte
9. Władysław Okraszewski – Starszy strzelec, poległ 2 IX 1939 roku na Westerplatte
10. Bronisław Perucki – Kapral, poległ 2 IX 1939 r. na Westerplatte
11. Adolf Petzelt – Plutonowy, poległ 2 IX 1939 r. na Westerplatte
12. Antoni Piróg – Strzelec, poległ 2 IX 1939 r. na Westerplatte
13. Bronisław Uss – Strzelec, poległ 1 IX 1939 roku na Westerplatte
14. Ignacy Zatorski – Starszy strzelec, poległ 2 IX 1939 roku na Westerplatte
15. Zygmunt Zięba – Starszy strzelec, poległ 2 IX 1939 r. na Westerplatte
16. Major Henryk Sucharski ur. 12. XI 1898 roku w Gręboszowie, pow. Dąbrowa Tarnowska zm. 30 VIII 1946 roku w Neapolu.
Cmentarz wojenny Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte znajduje się w obrębie obiektu Pola Bitewnego Westerplatte.
|
