Wyznaniowe

Na terenie Miasta Gdańska, w obecnych jego granicach, oprócz cmentarzy komunalnych, znajdują się również czynne oraz zamknięte cmentarze wyznaniowe, na terenach kościelnych administrowanych przez poszczególne parafie (Cmentarze parafialne) lub związki wyznaniowe. Najczęściej są to niewielkie nekropolie zlokalizowane w pobliżu dawnych wiejskich kościołów parafialnych na obszarach, które w 1972 roku włączone zostały do miasta.

Cmentarz Żydowski
Pierwsza nekropolia żydowska na Pomorzu, założona w II połowie XVII wieku przy rozwijających się na przedmieściach Gdańska Stare Szkoty i Chełm osiedlach żydowskich. Zlokalizowany przy ul. Cmentarnej w Gdańsku-Chełmie. Zajmuje powierzchnię 2,71 ha. Graniczy z cmentarzem komunalnym Salvator Nowy. Cmentarz, z czasem rozbudowywany, użytkowany był z przerwami do 1939 roku. Niszczony w okresie Wojen Napoleońskich i II Wojny Światowej. Został zamknięty w 1956 roku, a po roku 1945 zapuszczony, dewastowany, zarastający samosiewami drzew. Cmentarz zabytkowy, wpisany do rejestru zabytków.

Na cmentarzu zachowało się wiele starych nagrobków – kamiennych macew – pionowych nagrobków, z których najstarsza pochodzi z 1841 roku oraz 1 grobowiec – mauzoleum, tzw. ohel – miejsce pochówku cadyków i rabinów.

Na terenie cmentarza pochowanych zostało szereg znanych osób społeczności żydowskiej m.in. uczeń Akity Egera – zm. w 1803 roku uczony Rabin Meir Posner, znawca Talmudu i autor dzieła Bet Meir (grób odnaleziony w trakcie prac związanych z prowadzoną rewitalizacją cmentarza) oraz kolekcjoner i antykwariusz gdański zm. w 1910 r. Lesser Giełdziński. Po przekazaniu w 2001 roku cmentarza na własność Związkowi Gmin Wyznaniowych Żydowskich, cmentarz został ogrodzony i stopniowo poddawany jest renowacji.

Symbolika elementów grobów
Na zachowanych do dnia dzisiejszego grobach, napotkać można bogatą symbolikę religijną stanowiąca dorobek judaizmu. Poniżej kilka przykładów.
Świeczniki – występują na grobach kobiet.
Dzban z wodą wylewającą się do misy, ręce trzymające dzban – wyróżniają groby lewitów, potomków Lewiego pomagającym kapłanom w rytualnym obmyciu rąk rabinom przed udzieleniem przez nich błogosławieństwa wiernym.
Dłonie złożone w geście błogosławieństwa – na mogiłach kapłanów żydowskich (Cohenów) wywodzących się od arcykapłana Aarona
Symbol księgi – na grobach uczonych w Piśmie
Skarbonka – na grobach zmarłych znanych z dobroczynności
Lew – symbol zmarłych wywodzących się z plemienia Judy i rodu Dawida
Złamana świeca lub drzewo – na grobach nagle lub nieoczekiwanie zmarłych 

Administrator: Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, 00-950 Warszawa, ul. Twarda 6.
Kontakt w Gdańsku: Pan Michał Samet, Gmina Żydowska w Gdańsku, Gdańsk-Wrzeszcz, ul. Partyzantów 7; tel. 58 34-40-602.